Dünya genelinde kaç tane ülke olduğunu hiç merak ettiniz mi? Tahminleriniz neler? Bunun için kesin bir cevap yok biliyor musunuz?
Yani bu sayı bir ülkeyi nasıl tanımladığınıza göre değişiyor.
Sizin için doğru kabul edilen yaygın cevapları bir araya getirdim.
Birleşmiş Milletler’e göre 195 Egemen Devlet var
“Ülke” ve “ulus” siyaset bilimcilerin kendi sınırları ve tamamen bağımsız bir hükümeti olan “egemen devlet” için kullanılan sıradan kelimelerdir. Nereler egemen devlet sayılır? sorusu biraz tartışmalı olabilir. Ancak egemen devlet olarak Birleşmiş Milletler’e üye ve gözlemci ülkeleri sayıyorum.
- BM Üye Devlet Sayısı: 193
- BM Gözlemci Devlet Sayısı: 2
- Toplam: 195
Bu ülkeler çoğunlukla birbirlerini egemen devlet olarak kabul ediyor ve dünya haritalarında ve dünyadaki ülkeler listelerinin çoğunda da yer almaktadır. Çevrenizden duyduğunuz her ülke muhtemelen bir BM üyesidir. Bununla beraber, Holy See (Vatikan) ve Filistin Birleşmiş Milletler’in gözlemci devlet statüsünde olan iki ülkedir. BM üye devlet listesine ve üyelik tarihlerine buradan ulaşabilirsiniz.
Not: Vatikan Devleti, uluslararası hukukta Holy See adıyla temsil edilmektedir.
BM üye listesi en son 2011 yılında Güney Sudan’ın eklenmesiyle değişti. Bunun yanında 195 egemen devletin olduğu listeye son ekleme 2012 yılında Filistin’in Gözlemci Devlet Statüsü ile eklenmesi oldu.
Not: Filistin’in Birleşmiş Milletler Gözlemci Devlet Statüsü olarak kabul edilmesi tartışmalı oldu ve bu nedenle bazı listelerde sadece 194 ülke bulunduğunu ayrıca belirteyim.
Kısmen tanınanlarla beraber 201 devlet var
Birkaç ülke Birleşmiş Milletler’in dışında kalsa da en azından bir BM üyesi devlet tarafından resmen tanınıyor. Uluslararası hukukta buna diplomatik tanıma denmektedir. Bu tartışmalı ülkeler, harita üzerinde bulundukları takdirde genellikle tartışmalı bölgeler veya özel durumlar olarak dünya haritalarında etiketleniyor.
- BM Üye Devlet Sayısı: 193
- BM Gözlemci Devlet Sayısı: 2
- Kısmen Tanınan Devlet Sayısı: 6
- Toplam: 201
Kısmen tanınan ve BM üyesi olmayan altı ülke Tayvan, Batı Sahra, Kosova, Güney Osetya, Abhazya ve Kuzey Kıbrıs. Bu ülkeler diğer ülkelerin parçaları olarak iddia edilse de iddia edilen ülkeler tarafından kontrol edilmiyor. Kuzey Kıbrıs’ı tanıyan sadece 1 (o da biz) ve Kosova’yı tanıyan ise 100 BM üyesi devletin olması bu konudaki değişkenliği açıkça gösteriyor.
Birkaç listede Büyük Okyanus’ta bulunan Cook Adaları ve Niue kısmen tanınan devletler olarak gösterilmekte. Bu iki ada ülkesi bağımsız ülkeler olarak davransalar da hiçbir zaman bağımsızlık ilan etmedi ve BM’ye katılma girişimleri olmadı. Genellikle Yeni Zelenda’nın deniz aşırı topraklarında kendi kendini yöneten bölgeleri olarak kabul edilirler ve bu ada ülkelerinin vatandaşları otomatik olarak Yeni Zelenda vatandaşı sayılırlar. Yeni Zelenda’nın 37. Başbakanı Helen Clark, 2001 yılındaki bir konuşmasında Cook Adaları Birleşmiş Milletler’e katılma girişiminde bulunursa, Yeni Zelenda bunu bağımsızlık ilanı olarak yorumlayacağını ve adalıların Yeni Zelenda vatandaşlığını kaybedeceğini vurguladı. 38. Başbakan John Phillip Key 2015 yılında bunu yineledi. Türkiye Cumhuriyeti, Cook Adaları’nı 28 Ekim 2008 tarihinde egemen devlet olarak tanıdı. Bununla beraber Niue ada ülkesini ise 7 Haziran 2014 tarihinde diplomatik ilişkilerin kurulmasına ilişkin ortak deklerasyonun imzalanmasıyla tanımıştır.
De Facto olarak tanınan 204 – 207 arasında değişen egemen devlet
Bağımsızlığını ilan edip tamamen kendi kendini yöneten ve kısmen tanınan altı ülkenin dışında başka ülkeler de mevcut. Herhangi bir BM üyesi tarafından tanınmayan en az üç tane daha kendi bağımsızlığını ilan eden ülke var ve kendileri üzerinde hak iddia edenlerden bağımsız olarak varlıklarını sürdürüyorlar. Bunlar genellikle, kâğıt üzerinde olmasa bile gerçekte bağımsız ülkeler anlamına gelen “de facto” egemen devletler olarak adlandırılırlar.
Not: De facto kavramı, gerçekte var olan ancak hukuki olarak tanınmayan ülkeler için kullanılmaktadır. Fiili, fiilen anlamına gelmektedir.
- BM Üye Devlet Sayısı: 193
- BM Gözlemci Devlet Sayısı: 2
- Kısmen Tanınan Devlet Sayısı: 6
- De Facto Egemen Devlet Sayısı: 3 – 6
- Toplam: 204 – 207
De facto bağımsız ülkeler denince genellikle üç ülke akıllara gelmektedir: Dağlık Karabağ, Transdinyester ve Somaliland. Bu ülkelerden kısaca bahsetmek gerekirse,
Dağlık Karabağ, Azerbaycan’a bağlı bir özerk cumhuriyet iken bağımsızlığını ilan eder, ancak gelişen olaylardan ötürü Ermenistan tarafından işgal edilir ve şu an hala işgal altındadır. Dağlık Karabağ sorunu hakkında detaylı bilgiyi Google verecektir.
Transdinyester, Moldova’nın en doğusunda Dinyester Irmağı ile Ukrayna arasında kalan bölge. Yaşayan halkın Moldova ile alakası olmamasından dolayı tek taraflı bağımsızlık ilan etmiş ve Rusya tarafından desteklenmektedir.
Somaliland, 1991 yılında Somali’deki darbeden sonra bağımsızlığını ilan etmiştir. Somaliland’ın Somali’den daha istikrarlı bir ülke olması bağımsızlık davasını güçlendiriyor. Ancak bazı analizcilere göre uluslararası bir tanınırlık Afrika’daki diğer ayrılıkçı hareketleri teşvik edeceği söylenmekte.
Konumuza dönelim. 2014 yılından bu yana listeye üç devlet daha eklendi. Ancak bu üç devlet aktif savaş bölgelerinde bulunuyorlar ve sadece sınırlı hükümet yapılarına sahipler: “İslam Devleti” Suriye ve Irak’ta elinde bulundurduğu tüm bölgeleri kaybetti ve artık tamamen yok olmak üzere. Ancak Ukrayna’dan tek taraflı bağımsızlık ilan eden Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Lugansk Halk Cumhuriyeti bir yere kaybolacak gibi durmuyorlar.
Bireysel olarak ilan edilen mikro uluslar, genellikle egemen devletler listesine eklenmek için ciddiye alınmazlar. Buna en yakın Sealand olabilir, ancak bu küçük ulusun gerçekten egemen bir devlet için tüm temel bileşenlere yani bir bölge, nüfus veya hükümet sahibi olup olmadığı tartışılır.
Ayrıca, herhangi bir ülke tarafından kontrol edilmeyen, fakat bağımsızlık talebi olmayan ve isyancıların elinde bulunan bölgeler var. Buna en iyi örnek Somali’nin Puntland eyaleti verilebilir. Prensip olarak, ülkeden kimin sorumlu olması veya ülkenin nasıl yönetilmesi gerektiğine katılmasalar da başka bir ülkenin bir parçası olduklarını kabul ederler.
206 Olimpiyat Ulusu
Çoğumuz ülkeleri her iki yılda bir düzenlenen Olimpiyat Oyunları sayesinde öğrenmişizdir. Dört yılda bir diyebilirsiniz, ancak yaz ve kış Olimpiyat Oyunları arasında iki yıl bulunmakta. Neyse, BM’ye göre 195 ülkenin olduğunu bilmenize rağmen Olimpiyat Oyunları’nı izleyen biriyseniz ülkelerin geçit töreninde 200’den fazla üyenin olması kafanızı karıştırmış olabilir.
Bunun nedeni, Olimpiyatlara katılacak adayların bağımsız ülkeler olması gerekmediğinden kaynaklanıyor. Kısmi özerk yönetime sahip ancak bağımsız olmayan bölgeler, geçmişte Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) tarafından onaylandı.
- BM Üyesi Olimpiyat Ulusları Sayısı: 193
- BM Gözlemci Devlet Statüsünde olan Olimpiyat Ulusları: 1
- Kısmen Tanınan Olimpiyat Ulusları: 2
- Bağımsız Olmayan Olimpiyat Ulusları: 10
- Olimpiyat Komitesi Tarafından Tanınan Toplam Ulus Sayısı: 206
Olimpiyatlara katılan bağımsız olmayan bölgelerin yaklaşık yarısı Amerika’nın (Porto Riko gibi) veya Birleşik Krallık’ın (Bermuda gibi) denizaşırı topraklarıdır. Cook Adaları (Yeni Zelenda ile bağlantılı) ve Aruba (Hollanda’nın kurucu ülkelerinden) gibi neredeyse bağımsız bazı ülkeler de dahil edilmiştir.
En son eklenen Güney Sudan ile birlikte bütün BM üyeleri, Ağustos 2015’te düzenlenen Olimpiyat Oyunları’nda bir araya geldi. Olimpiyatlara BM Gözlemci Devlet Statüsünde bulunan Filistin de katıldı. Ancak Vatikan görünüşe göre bu tür bir organizasyonla ilgilenmiyor. Oyunlardaki kısmen tanınan iki ülkeye gelince, Kosova 2014 yılında olimpiyat ülkesi oldu. Diğer ülke ise bir süredir üye olan Tayvan. Çin ile 1980’li yıllarda yaptıkları anlaşma ile uluslararası arenada “Chinese Taipei” adını kullanmak zorunda kaldılar.
Dünya Kupası için 211 FIFA Ülkesi
Bildiğiniz gibi dünyanın en popüler sporu futbol ve Dünya Kupası’na kadar olan uluslararası maçların çoğu FIFA adlı bir organizasyon tarafından düzenleniyor. Eğer bir futbol taraftarıysanız, yakın zamana kadar FIFA karşılaşmalarında 209 üye ülke (çoğu Dünya Kupası’na katılmasa bile) olduğunu biliyorsunuzdur. Bu zaten Olimpiyat Uluslarının sayısından ve hatta dünya haritalarının çoğunda yer alan bağımsız ülkelerden daha fazla.
Olimpiyatlar gibi, FIFA üyeleri için bağımsızlık veya uluslararası tanınma gerekmiyor. Şimdi bu biraz daha sıkı, ama şu ana kadar FIFA’ya üye ülke üyelikten çıkarılmıyor. Mayıs 2016’da katılan en yeni iki üye, özel şartlar altında gerçekleştirdi: Kısmen tanınmış bir ülke olan Kosova, BM üyelerinin yarısından fazlası tarafından tanındıktan sonra oylandı, diğer üye ise Birleşik Krallık’ın bir denizaşırı toprağı olan Cebelitarık.
Avrupa geleneğine dayanan FIFA, İngiltere, İskoçya, Galler ve Kuzey İrlanda’nın Birleşik Krallık’ın bir parçası olsalar bile ayrı takımlar olarak rekabet etmelerine izin vermekte.
- BM Üye Devletlerin Takımları: 186
- BM Gözlemci Devletlerinin Takımları: 1
- Kısmen Tanınan Devletlerin Takımları: 2
- İngiltere Kurucu Ülkelerin Takımları: 4
- Bağımsız Olmayan Bölgelerin Takımları: 18
- Toplam FIFA Üyesi: 211
193 BM üyesi devletin hepsinin dahil olmadığını fark edebilirsiniz. Bunun nedeni, çok sayıda küçük ülkenin FIFA’ya üye olmaması ve Birleşik Krallık’ın, kendi başına BM üyesi olmayan dört “kurucu ülke” ile yer almasıdır.
ISO Standartları Listesinde 249 Ülke Kodu
İnternet üzerinde bir form doldururken ülke seçiminde çok uzun bir listeyle karşılaşmışsınızdır. Muhtemelen ISO 3166-1 olarak bilinen uluslararası standart “ülke kodu” listesine bakıyordunuz. Birçok şirket ve diğer kuruluşlar, kendi standartlarını bir araya getirmek yerine bu standart listeyi uyarlar. Standart ayrıca, ABD için US, Almanya için De, Sırbistan için RS ve Türkiye için TR gibi ülkelerin web siteleri adreslerini tanıyabileceğiniz iki harfli kodları da içeriyor.
Bu ISO standardı BM tarafından tutulan resmi bir listeye dayanıyor. Ama peki neden dünyada 249 ülke kodu var? Fark ettiyseniz bu sayı, BM üyesi ve gözlemci ülkelerin toplam sayısından daha fazla. Standart liste, Birleşmiş Milletler tarafından tanınmayan bazı ayrılıkçı devletleri saymıyor, ancak başka bir ülkeye bağlı bölgeleri ana ülkelerden ayrı ayrı listeleyerek bunu telafi ediyor. Başka bir deyişle, ISO listesi, “Dünyada kaç ülke var?” sorusundan daha çok “Dünyada kaç ülke ve bölge var?” sorusuna daha iyi cevap veriyor.
Bu, sadece gerçek ülkeler için değil, aynı zamanda neredeyse bağımsız devletler, denizaşırı koloniler, ıssız adalar ve hatta Antarktika için de “ülke kodları” anlamına gelir! Bu önemlidir, çünkü kuruluşlar herhangi bir kişinin yerleştirilebileceği her yer için bir seçeneğe ihtiyaç duyabilir ve bağımlı bölgeler genellikle ait oldukları ülkelerin teknik olarak bir parçası değildir.
Kaynak Site: Stratfor
Photo Credit: dirkb86